Evim

Türkiye, aktif fay hatları üzerinde yer alan bir ülkedir. Dolayısıyla sık sık depremle karşı karşıya gelme olasılığı yüksektir. Yakın tarihte gerçekleşen Kahramanmaraş Depremi gibi büyük olaylar, yapı güvenliğinin önemini gözler önüne sermiş durumdadır. Bir yapının depreme karşı ne kadar güvenli olduğunu, uzmanlar tarafından gerçekleştirilen bir testle tespit edebilmek mümkündür. İçeriğimizin devamında bina deprem testi adı verilen bu sürecin detaylarını keşfedebilirsiniz.

Bina Deprem Testi Nedir ve Nasıl Yapılır?

Deprem dayanıklılık testi, bir yapının depreme karşı sağlamlığının analiz edilmesi amacıyla gerçekleştirilen süreçtir. Test ile amaçlanan, binanın risk seviyesinin tespit edilmesi ve olası yıkımın, can kaybının önüne geçmek amacıyla gerekli önlemlerin alınmasıdır. Söz konusu süreç dahilinde mühendisler, çeşitli teknik yöntemler uygular. Bu sayede yapının taşıyıcı sisteminin durumu, beton kalitesi değerlendirilebilir. Test vasıtasıyla ayrıca binanın demir donatıları ve genel yapı statiğine dair kapsamlı analiz sonuçları elde edilebilir. 

Deprem Dayanıklılık Testinin Kapsamı

Deprem dayanıklılık testi, yapının tüm teknik detaylarını kapsar. Binanın risk analizini ve performansını ölçümlemek amacıyla taşıyıcı sistemlerin davranışı, yük dağılımı hesaplanır. Bu iki kritere yönelik hesaplama sürecini, binanın deprem kuvvetlerine karşı tepkisinin ölçümlenmesi takip eder.

Test süreci kapsamında mevcut yapının durum tespiti de yapılır. Bunun için proje çizimleri ile mevcut durum karşılaştırılır. Böylece kaçak kısımları ve eklemeleri belirlemek mümkün hale gelir.

Binanın depreme karşı dayanıklılığı test edilirken son olarak zemin etüdü gerçekleştirilir. Etüt çalışması esnasında bina temeli ile zemin arasındaki bağın sağlamlığına odaklanılır. Testin son adımında ayrıca zemin türünün sıvılaşma riski gibi etkenlerin değerlendirmesi yapılır.

Test Uygulama Yöntemleri

Deprem dayanıklılık testi uygulama yöntemleri, genel hatlarıyla şunlardır:

• Karot Alımı ve Beton Dayanımı Ölçümü: Kolon ve kirişlerden karot örnekleri alınır. Söz konusu örnekler, laboratuvar ortamında basınç dayanım testine tabi tutulur.
• Kolon ve Kiriş Analizi: Binanın taşıyıcı elemanları konumundaki kolon ve kirişlerin kesit boyutlarının, çatlak durumlarının, deformasyonlarının tespitine yönelik inceleme yapılır.
• Demir Donatı Tespiti ve Korozyon İncelemesi: Röntgen cihazları kullanılarak yapılan görüntüleme ile donatı yerleşimi ve paslanma düzeyi kontrol edilir.
• Görsel İnceleme: Yapıda gözle görülür halde çatlak, deformasyon, eğilme gibi problemlerin varlığı, görsel inceleme ile tespit edilir.

Deprem Testi Başvuru Süreci ve Gerekli Bilgiler

Deprem testi başvuru süreci hakkında bilgi sahibi olmak, oturdukları binanın sağlamlığı konusunda fikir edinmek isteyenler için önemlidir. Başvuru hakkında detayları bilmek, aynı zamanda test sürecinin hızlı ve doğru biçimde gerçekleşmesine olanak tanır.

Başvuru Süreci ve Yaptırımcılar

Deprem sağlamlık testi başvuru sürecine başlanabilmesi için kat maliklerinin yarısından fazlasının yazılı onayı gerekir. Başvuruya dair uygulama süreci, genelde apartman yönetimi tarafından yürütülür. Başvuru yapılırken kat maliklerinin ıslak imzalı onay belgelerine ek olarak tapu ve bina projesi evrakları ile yapı kullanım izin belgesine ihtiyaç duyulur.

Birden fazla malikin bulunduğu yapılarda, tek bir daire sahibi test talebinde bulunabilir. Ancak sürecin, binanın tamamını ilgilendiren bir işlem olduğu unutulmamalıdır. Dolayısıyla testin gerçekleştirilebilmesi için çoğunluk kararı zorunludur. 

Deprem testinin yaptırımcısı, yetkili yapı denetim firmalarıdır. Söz konusu firmalar, testi yapabilmek için gerekli yetkiyi T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’ndan alır. Bir firmanın bakanlık tarafından yetkilendirildiğini öğrenmek için resmi lisansa sahip olup olmadığını kontrol etmek yeterlidir.

Deprem Riski Raporu ve Sonuçların Değerlendirilmesi

Deprem riski raporu, binanın bir depremde zarar görme olasılığını kategorize eden onaylı belgedir. Deprem raporu, bakanlık onaylı yapı denetim firması tarafından test sonuçlarına bağlı kalınarak detaylı biçimde hazırlanır. Belgenin resmi mevzuattaki adı, Deprem Dayanıklılık Raporu’dur.

Riskli Yapı Tespiti ve Sonuçları

Risk seviyesinin tespiti, yapının taşıyıcı sisteminde belirlenen zayıflıklara ve diğer analiz sonuçlarına göre gerçekleştirilir. Yapı, test sürecinin ardından hazırlanan raporda risk seviyesine göre 3 farklı kategoride yer alabilir. Söz konusu kategoriler; güvenli, riskli ve acil yıkım gerektiren şeklinde sıralanabilir. Tespit edilen sonuç, T.C. Çevre ve Şehircilik İl Müdürlükleri tarafından onaylanarak geçerlilik kazanır.

Kat malikleri, Deprem Dayanıklılık Raporu sayesinde bina performansı, dayanıklılık oranı gibi konularda gerekli bilgiye sahip olur. Rapor aracılığıyla ayrıca binanın depreme dayanıklı hale getirilmesi için ne tür müdahalelere ihtiyaç duyulduğu öğrenilebilir. Uygulamada, bir bina için rapora bağlı kalınarak güçlendirme, yenileme veya yıkım sonuçları ortaya çıkabilir.

Rapora Göre Atılacak Adımlar

Deprem Dayanıklılık Raporu’na bağlı kalınarak atılabilecek adımlar şunlardır:

• Raporda binanın güçlendirilmesine yönelik öneriler mevcutsa karbon fiber uygulamaları, çelik yelekleme, temelden kolon güçlendirme gibi dayanıklılık artırıcı önlemlere başvurulur. Güçlendirme işlemlerinin maliyetleri, binanın durumuna göre değişkenlik gösterir.
• Raporda, binaya yönelik yıkım ve yeniden yapım önerisi bulunabilir. Risk seviyesi yüksek yapılar için bu türde bir öneri yapıldığında uygulamaya yönelik gerekli karar, çoğunluk oyuyla alınır.
• Yıkım ve yeniden yapım kararı alınan binalarda, riskli yapı raporuyla birlikte kentsel dönüşüm desteğine başvurulabilir. Bu kapsamda malikler; kira yardımı, faiz, kredi gibi desteklerden faydalanabilir.

Depreme Hazırlık ve Mevzuat

Güncel Deprem Yönetmeliği ve Binalar

Güncel deprem yönetmeliği, 18 Mart 2018 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. 1999 ve öncesinde inşa edilen binaların büyük kısmı, söz konusu yönetmeliğe uygun değildir. Zira mevcut yönetmelik, yeni yapılacak binaların zemin, malzeme, taşıyıcı sistem ve yapı güvenliği açısından belirli kriterlere uygunluğunu şart koşar. Bu nedenle söz konusu binaların mutlaka deprem dayanıklılık testine tabi tutulmaları gerekir.

Yeni yapılacak binalarda, yönetmelik gereği zemin etüdü, proje onayı, yapı denetim kontrolü, mühendislik hesaplamaları tam olarak uygulanmalıdır. Üstlenici firmanın kanuni gerekliliklere uygun olarak projeyi yürüttüğünü garanti altına almak için yapı denetim firmaları tarafından düzenli kontroller gerçekleştirilmelidir. İnşa aşamasının ardındansa deprem nedeniyle binada oluşabilecek hasarların güvence altına alınması için zorunlu deprem sigortası (DASK) poliçe başvurusu yapılmalıdır.