Trete

Fransızca “traité” kelimesinden türeyerek Türkçeye yerleşen terete ifadesi, anlaşma demektir. Sigortacılıkta reasürans işlemleri kapsamında kullanılan terete terimi, teknik olarak reasürör ve sedan şirket (sigorta şirketi) arasındaki risk devir prosedürlerini belirleyen reasürans anlaşmalarına verilen genel isimdir.

Trete Nedir?

Sigorta şirketleri düzenledikleri poliçeler nispetinde rizikolar taşır. Mali güçleri oranında risk üstlenmesi gereken sigorta şirketlerinin, üzerlerinde taşıdıkları bir kısım riskleri devretmeleri reasürans işlemleri sayesinde gerçekleşir. Reasürans terimleri sözlüğünde sigorta şirketi sedan, reasürans şirketi ise reasürör olarak anılır. Tarafların karşılıklı risk ve prim devrine dair yaptıkları anlaşmalar ise terete, reasürans anlaşmaları olarak anılır.

Trete Ne Demektir?

Reasürans işlemleri iki türlü olabilir. İhtiyati ve otomatik olarak sınıflandırılan uygulamalardan ilkinde, sedan ve reasürör paylaşım konusunda serbesttir. Aralarında önceden mutabık kalınmış bir anlaşma olmadığı için mecburiyet yoktur. Otomatik reasürans işlemlerinde ise karşılıklı anlaşmalar devreye girer. Yapılan teretenin niteliğine göre sedan devredeceği riskleri belirler. Otomatik reasürans işlemlerinde sedan devretmek, reasürör ise kabul etmek mecburiyetindedir.

Devir edilecek risklerin nasıl pay edileceği ise teretenin şekline göre farklı biçimlerde hesaplanır. Taraflar karşılıklı varmış oldukları mutabakat gereği yükümlülüklerini yerine getirmek zorundadırlar. Reasürans anlaşmaları neticesinde, riskler ve primler sedan ile reasürör arasında paylaşılır.

Terete Tipleri Nelerdir?

Tereteler bölüşmeli ve bölüşmesiz olmak üzere ikiye ayrılır. Bölüşmeli anlaşmalar arasında en yaygın olanlar; eksedan (surplus, aşkın bedel), ihtiyari zorunlu (open-cover, facob) ve kotpar (belirli pay) olarak sınıflandırılan türlerdir. Bölüşmesiz anlaşmalar arasında ise hasar fazlası (excess of loss) ve stop-loss türleri en sık kullanılan terete tipleridir.

Bölüşmeli anlaşmalar adından anlaşılacağı üzere, rizikonun ve primlerin karşılıklı anlaşılan terminler gereği paylaşılmasından ibarettir. Kotpar anlaşmalarında sedan kestiği her poliçeden belirli miktarda bir primi reasüröre devrederken reasürör de hasarlara aynı oranda katkı yapar. Eksadan anlaşmalarında ise konservasyon adı verilen ve Türkçe karşılığı saklama payı olan miktar, sedan tarafından belirlenerek bu miktara denk gelen riskler ve primler devredilmez. Konservasyonu aşan riskler ise reasüröre devredilir. Bu terete tipinin en önemli özelliği sedanın hangi riskleri daha çok devredeceğine serbestçe karar verebilmesidir. Böylece reasüröre devredilen prim miktarı poliçeden poliçeye değişiklik gösterir.

Bölüşmesiz anlaşmalar, bölüşmeli anlaşmalar neticesinde hesaplanan saklama paylarını teminat altına alma amacı taşıyan reasürans işlemleridir. Sedan üzerinde kalan saklama payları nedeniyle aynı anda sigorta şirketinin yüklenemeyeceğinden daha fazla hasar talebinin gelmesi ile devreye girer. Deprem ve benzeri doğal afetlerde saklama paylarına teminat güvencesi sağlayan hasar fazlası ve kuraklık-sel-fırtına gibi durumlardan oldukça etkilenen tarım sigortalarını güvence altına alan stop-loss anlaşmaları, sigorta sektörünün sürdürülebilirliğini garanti altına alır.